सरळ सरळ
सत्यच विरोधात जाते तेव्हा…
आईने के सामने सजता सवरता है हर कोई,
मगर आईने की तरह साफ दिल रखता नहीं कोई…
महाराष्ट्र राज्यात ६ जानेवारी हा मराठी पत्रकार दिन म्हणून साजरा केला जातो. आद्य पत्रकार आचार्य बाळशास्त्री जांभेकर (१८१२-१८४६) यांच्या स्मृतीस वंदन करून राज्य सरकार, सामाजिक संस्थां व पत्रकार संघटनांकडून विविध उपक्रम राबवले जातात. याच निमित्ताने पत्रकारितेच्या बदलत्या स्वरूपावर व त्यातील आव्हानांवर चिंतन होणे आवश्यक आहे.
पत्रकारिता: बदलती रूपरेखा
समाजात विविध घटकांसह पत्रकारिताही आमूलाग्र बदलली आहे. आजकाल सत्यता व नैतिकता हे केवळ चर्चेचे विषय बनले आहेत. खऱ्या बातम्या, खरी सेवा, आणि समाजहित याऐवजी राजकारण, वादग्रस्त विधाने, आणि दिखाव्याची पत्रकारिता बळावली आहे. समाजाची दुटप्पी भूमिका अधोरेखित होते—सत्यता हवी असते, पण ती स्वतःच्या विरोधात असेल, तर सहन होत नाही.
सत्य आणि विरोध
सत्य मांडणे आणि विरोध करणे यात मोठा फरक आहे.
- विरोधासाठी लिहिणे:
घाणेरडी भाषा, असंसदीय शब्द, व कपोलकल्पित विधाने वापरून विरोध केला जातो.
अनेकदा सुपारी घेऊन किंवा पूर्वग्रहाने प्रेरित लेखन केले जाते.
- सत्य मांडणे:
तथ्यांवर आधारित, कागदोपत्री पुराव्यांसह सत्य मांडणे.
प्रशासनाला कारवाईस भाग पाडणे, अन्यायाच्या विरोधात आवाज बुलंद करणे.
सत्य मांडण्यामुळे समाजात विश्वासार्हता निर्माण होते.
सत्याची किंमत
सत्य मांडताना पत्रकारांना अनेक आव्हाने स्वीकारावी लागतात.
जीवावर बेतणारे सत्य: छत्तीसगडमधील बिजापूर येथे पत्रकार मुकेश चंद्राकर यांची हत्या हे विदारक सत्य आहे. बांधकामातील गैरव्यवहार उघडकीस आणल्यामुळे त्यांना प्राण गमवावे लागले.
भयमुक्त पत्रकारिता: सत्य लिहिणाऱ्या पत्रकारांना संरक्षण मिळाले पाहिजे. त्यांच्या कुटुंबाचा विचार होणे अत्यावश्यक आहे.
समाजाची भूमिका
समाजाने सत्याच्या बाजूने उभे राहणे गरजेचे आहे.
सत्य मांडणाऱ्या पत्रकारांचा सन्मान करावा.
त्यांनी उघडकीस आणलेल्या प्रकरणांवर चळवळी निर्माण कराव्यात.
अशा पत्रकारितेला प्रोत्साहन दिल्यास समाजातील गैरप्रकारांवर आळा बसेल.
सत्याचा बोलबाला
आज सत्य मांडणे धाडसाचे कार्य ठरले आहे. पण, सत्याला प्रतिष्ठा प्राप्त होण्यासाठी समाजव्यवस्था बदलली पाहिजे.
“आसमानों से फरिश्ते जो उतारे जाएँ,
वो भी इस दौर मे सच बोलें तो मारे जाएँ।”
- राजेश राजोरे,
संपादक, दैनिक देशोन्नती (बुलडाणा आवृत्ती)
