स्तन कर्करोग: लक्षणे, निदान, प्रतिबंध आणि उपचार
डॉ. गीतांजली केतन आंबर्डेकर (ब्रेस्ट कॅन्सर सर्जन)
स्तन कर्करोग ही महिलांमध्ये होणारी सर्वात सामान्य प्रकारची कर्करोगाची समस्या आहे. योग्य वेळी निदान व उपचार केल्यास यावर यशस्वीपणे मात करता येते. त्यामुळे या आजाराविषयी जागरूकता असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
स्तन कर्करोगाची लक्षणे:
- स्तनामध्ये गाठ येणे: कठीण व हलण्यास कठीण अशा गाठी निर्माण होणे.
- बगलेमध्ये गाठ: बगलेच्या भागात सूज किंवा गाठ जाणवणे.
- स्तनाच्या आकारामध्ये बदल: एका स्तनाचा आकार किंवा रचना अचानक बदलणे.
- निप्पलमधून स्राव: पाणी, रक्त किंवा अन्य द्रव बाहेर येणे.
- निप्पल आत ओढला जाणे: निप्पल आत खेचल्या सारखा वाटणे.
- त्वचेतील बदल: त्वचा लालसर होणे, खाज सुटणे, किंवा जखमा होणे.
- गाठीमुळे निप्पल वर किंवा खाली ओढले जाणे.
वरील लक्षणे आढळल्यास त्वरित तज्ञ डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
स्तन कर्करोगाचे निदान:
- डॉक्टरांकडून शारीरिक तपासणी: तज्ञांकडून स्तन आणि बगलेची सखोल तपासणी केली जाते.
- मॅमोग्राफी: स्तनामध्ये गाठी किंवा असामान्य बदल शोधण्यासाठी हे स्कॅन उपयोगी आहे.
- बायोप्सी: गाठीच्या पेशींचे नमुने घेऊन तपासणी केली जाते.
स्तन कर्करोग कसा टाळता येईल?
- वजन मापात ठेवणे: स्थूलपणा टाळणे.
- नियमित व्यायाम: दररोज 30 मिनिटे चालणे किंवा योगासने करणे.
- संतुलित आहार: फायबरयुक्त, फळे व भाज्यांचा आहार घेणे.
- स्तनपान: किमान 1.5 ते 2 वर्षे स्तनपान करणे लाभदायक असते.
- स्वतःची तपासणी: दर महिन्याला स्वतः स्तन व बगलेची तपासणी करणे.
स्तन कर्करोगावरील उपचार:
- शस्त्रक्रिया (Surgery): गाठी काढून टाकणे किंवा स्तनाचे पुनर्रचना करणे.
- किमोथेरेपी (Chemotherapy): कर्करोग पेशी नष्ट करण्यासाठी औषधे देणे.
- रेडिएशन थेरपी (Radiation Therapy): उच्च उर्जेच्या किरणांद्वारे उपचार.
- हार्मोनल थेरपी (Hormonal Therapy): हार्मोन नियंत्रित करून कर्करोगाचा प्रसार थांबवणे.
स्तन कर्करोगाचा धोका वाढवणारे घटक:
- वय (> 50 वर्षे)
- कुटुंबात कर्करोगाचा इतिहास
- स्थूलपणा
- लवकर पाळी सुरू होणे किंवा उशीरा पाळी बंद होणे
- कधीही गर्भधारणा न होणे
- धूम्रपान आणि मद्यपान
स्तन कर्करोगासंबंधी स्लोगन:
“लवकर निदान म्हणजे संपूर्ण उपचार.”
“स्तन कर्करोगावर जागरूकता हीच बचावाची गुरुकिल्ली आहे.”
डॉ. गीतांजली केतन आंबर्डेकर (ब्रेस्ट कॅन्सर सर्जन)
स्तन आरोग्य विषयक अधिक माहिती व मार्गदर्शनासाठी तज्ञांचा सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे.
जागतिक कर्करोग दिन (4 फेब्रुवारी) निमित्ताने आपण सर्वांनी या आजाराविषयी जागरूक होऊन आरोग्याची काळजी घ्यावी.
